Dünya
Dünyada bu yıl: 2023 yılına bakış
2023 geçmişi köklü sorunlardan kaynaklanan savaşlara, küresel siyasette belirgin değişimlere ve büyük çaplı kayıplara yol açan doğal afetlere sahne oldu. Yılın başından sonuna kadar medyada yankı bulan bazı olaylar bu yılı tanımlamamıza yardımcı oldu. NTV Dış Haberler Servisi 2023 yılında yaşananları derledi…
Hazırlayan: NTV Dış Haberler Servisi
Derinleşen insani krize karşı uluslararası toplumun çare üretememesi “küresel düzenin egemenleri” hakkında tartışmalar başlattı.
İşte 2023 yılına damga vuran olaylar…
7,8 büyüklüğündeki sarsıntıda yaklaşık 6 bini Suriye tarafında olmak üzere en az 56 bin kişi hayatını kaybetti.
Siyasi iklim Türkiye’nin ilerleyen dönemde Yunanistan ve Mısır’la ilişkilerini yeniden düzenlemesinin önünü açtı.
6,8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 3 bin kişi öldü, 5 bin 600’den fazla kişi yaralandı.
Tarihinin en büyük sel felaketlerinden birini yaşayan Libya’da 11 binin üzerinde kişi hayatını kaybetti.
Ülkenin doğusunu etkileyen fırtınada iki barajın çöktüğü Derne kenti sel afetinin odağı haline geldi.
Moskova Mayıs ayında, Bahmut şehrinin ele geçirildiğini duyurdu.
Sadece güney ve doğudaki birkaç köyü geri almayı başardı.
Ukrayna Batı’nın desteğine rağmen ağır bir maliyetle çok az ilerleme kaydetti.
Kasım ayı ortasında ise Kiev Yönetimi, Rus ordusunu güneydeki Herson bölgesinde birkaç kilometre geri püskürttüğünü iddia etti.
Ancak Rusya aralıklarla da olsa Ukrayna’nın başkentini füzelerle vurmayı sürdürdü.
Bununla birlikte ABD’de Biden Yönetimiyle Cumhuriyetçi Parti arasında Ukrayna’yı destekleme konusunda derin görüş ayrılıkları yaşandı.
Paralı asker grubu Wagner’in isyancı lideri Yevgeny Prigozhin savaşçılarıyla birlikte Moskova’ya doğru yürüyüşe geçti.
Devlet Başkanı Vladimir Putin’in sert duruşu sonrası geri adım atan grubun lideri Prigozhin, birliklerini Belarus’a kaydırdığını duyurdu.
Şüpheli kazanın ardından Rusya lideri Putin kısa bir baş sağlığı açıklamasında bulundu.
Karabağ’da 30 yılı aşkın süredir işgal altındaki ayrılıkçı yönetime karşı 19 Eylül’de antiterör operasyonu başlattı.
Ancak bu desteğin gelmeyeceği anlaşılınca Karabağ’daki ayrılıkçı yönetim 24 saat içinde teslim oldu ve ateşkes sağlandı.
Ayrılıkçı yönetim daha sonra kendini feshettiğini duyurdu.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 15 Ekim’de Hankendi ve Hocalı’da Azerbaycan bayrağını göndere çekti.
Devrik başkan Mohamed Bazoum o günden itibaren konutunda tecrit altında tutuluyor.
Darbeyle 55 yıllık Bongo iktidarını devirerek yönetimin başına geçen General Brice Oligui Nguema, ülkedeki kurumların daha demokratik olacağı taahhüdünde bulundu.
15 Nisan’dan itibaren General Abdel Fattah al-Burhane liderliğindeki ordu ile eski komutan Mohamed Hamdane Daglo’nun paramiliter güçleri arasında devam eden savaş 10 binden fazla insanın ölümüne neden oldu.
Cezayir’den Burkina Faso’ya kadar çok sayıda ülke Fransa’yı ülkelerinden silmek adına kararlar aldı.
Çad Ağustos ayında sınırda izinsiz gezen Fransız askerlerini tutukladı.
Nihayet Fransa, 2022’de Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nden sonra 2023’te de diğer iki eski sömürgesi Burkina Faso ve Nijer’den askerlerini çekmek zorunda kaldı.
Ancak daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nin üzerinde bir Çin gözetleme balonu belirdi.
ABD Hava Kuvvetlerine ait bir F-22 savaş uçağı balonu Güney Carolina açıklarında düşürmeden önce bu gizemli hava aracı bir hafta boyunca ülkenin üzerinde sürüklendi.
ABD ise balonun askeri ve sanayi casusluğu yapmak üzere kullanıldığını savundu. Olay Blinken’in Pekin ziyaretini ertelemesine yol açtı.
Bu görüşmeler Washington’un Çin’le ticarete ek kısıtlamalar getirmesini engellemedi.
Aynı şekilde Pekin’in Tayvan’a, Filipinler’e veya Asya’daki Amerikan askeri kuvvetlerine yönelik tacizini durdurmaya yetmedi.
Görüşmelerde iyi niyet beyanı olarak birkaç küçük anlaşma imzalandı ancak ilişkiler açısından önemli bir ilerleme sağlanamadı.
Sıradışı siyasetçi elinde elektrikli testere ile seçim kampanyası yürüttü, kendisinden “aslan” olarak bahsetti, Papa Francis’i “yeryüzündeki kötülüğün temsilcisi” olarak nitelendirdi.
Aşırı sağcı “anarko-kapitalist” Javier Milei, Arjantin pesosunun dolar ile değiştirilmesi, Merkez Bankası’nın da kaldırılmasını öneriyordu.
Milei’yi ilk kutlayanlar arasında komşu Brezilya’nın aşırı sağcı eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro vardı.
Yani iki ülkede şimdi birbirine hayli zıt dünya görüşünde iki lider var.
Başkent Kito’da düzenlediği mitingde silahla vurulan 60 yaşındaki Villavicencio hayatını kaybetti.
Suikati, uyuşturucu çetesi “Los Lobos” üstlendi.
Wilders, ilk sonuçların ardından yaptığı açıklamada “Kuran ve camilerin yasaklanması gibi demokratik olmayan ya da anayasaya aykırı tedbirler almayacağız.” dedi.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban ise Wilders’i ilk kutlayan lider oldu ve “Avrupa’ya değişim rüzgarları geliyor.” diye konuştu.
Hakkında iki defa azil süreci başlatılan, ABD tarihinde ceza davası açılan ilk Başkan olan ve FBI tarafından evi basılan Trump, başkanlık yarışında en güçlü isimlerden biri.
2020 başkanlık seçimlerinin sonuçlarını değiştirmeye çalışmakla suçlanan eski ABD Başkanı, bu fotoğrafı bir kampanya sembolüne dönüştürmeyi başardı.
81 yaşındaki “ABD tarihinin en yaşlı Başkanı” Biden, ekonomide her ne kadar iyi görüntü verse de, Meksika sınırındaki göçmen krizi ve artan suç oranları nedeniyle eleştirilerin hedefindeydi.
Bu sıcaklıklar kuraklık, yıkıcı yangınlar ve daha güçlü kasırgalara yol açtı.
“Anomali” olarak değerlendirilen sıcaklıklardaki ani çıkış ve düşüşler uzmanlar tarafından “küresel iklim krizine bağlı doğal afetler” şeklinde tanımlandı.
Sözlük yazarları da, AI’ın 2023’ün en önemli kavramı olduğunu vurguladılar.
Sözlükte, yapay zekanın tanımı “insanın zihinsel işlevlerinin bilgiyasar programları tarafından modellenmesi” şeklinde yer alıyor.
Uzmanlar yapay zeka uygulamalarına çeşitli sınırlamalar getirilmesini istiyor.
Google’ın yapay zekası metinlerin yanı sıra fotoğraf, video ve sesleri de algılayıp yorumlayabiliyor. Zorlu matematik problemlerini kısa sürede çözüyor.
Şirketin iddiasına göre uygulama, ChatGPT’nin çok ötesinde bir problem çözme ve analiz yeteneğine sahip.
Amerikalı senaryo yazarları ve aktörler daha iyi ücret ve yapay zeka için bir çerçeve talep etmek üzere greve gitti.
Stüdyoların bu teknolojiyi seslerini ve görüntülerini klonlamak için kullanacağından ve haklarının ihlal edeceğinden endişe eden oyuncular Kasım ayına kadar çekimlere gitmedi.
Grev yapay zeka kullanımına yeni kısıtlamalar getirilmesiyle son buldu. Altı ay süren grev ABD ekonomisine en az 6 milyar dolara mal oldu.
Titan ile iletişim, enkaz alanına dalmasından 1 saat 45 dakika sonra kesildi.
Yetkililer, denizaltının rekor derinlikteki basınca dayanamadığı ve içeriye doğru bir patlama yaşandığını belirtti.
Teknede bulunan 104 kişi kurtarılarak Kalamata Limanı’na getirilirken olayın ardından yürütülen çalışmalarda 82 kişinin cesedine ulaşıldı.
Soruşturmada Yunan sahil güvenlik botlarının göçmenleri geri çevirdiği sırada teknenin hasar görmüş olabileceği açıklandı.
Ancak sözkonusu kurumlara yönelik adli süreç başlatılmadı.
Mora faciası aynı dönemde Titanik’e dalış yaparken kaza geçiren denizaltı kadar dünya medyasında ilgi görmedi.
Türkiye’nin tüm uyarılarına rağmen bu provokatif eylemler Danimarka’da da gerçekleştirildi.
İslam ülkeleri Kur’an yakılmasının yasaklanması ve bunun “nefret suçu” olarak cezalandırılması gerektiğini açıklasa da eylemler özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinde tekrarlandı.
Hindistan muhtemelen önümüzdeki on yıllar boyunca en kalabalık ülke olmaya devam edecek.
Uzmanlara göre dünya nüfusunun artışı 2100’lerden itibaren duracak.
Hindistan’dan önce sadece Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve Çin Ay’a kontrollü iniş gerçekleştirmeyi başarmıştı.
Yetkililer, bölgenin buz şeklinde su içerdiği için sondayı yuttuğunu açıkladı.
Ancak Japon uzay ajansı Jaxa Eylül ayı başında yeni bir görev başlattı.
Bu görevde SLIM adını taşıyan araç 2024 başlarında Ay yüzeyine iniş yapmayı deneyecek.
Ülkenin en ölümcül demiryolu kazasında en az 57 kişi hayatını kaybetti.
Hamza Yusuf İskoçya’nın ilk müslüman Başbakanı oldu.
Seçim 2. tura kalsa da uygulanan sisteme göre Miçotakis ikinci dönem için başbakanlığını ilan etti.
Kongrede yeminli ifade veren araştırmacılar 2 mumyalanmış örneğin “insan evriminin” bir parçası olmadığını savundu.
NASA’dan bilim insanlarıysa kalıntıların ciddiye alınacak özellikte olmadığını belirtti.
Platformla özdeşleşen kuş logosu yerini “X” harfine bıraktı.
Dünyada bir buçuk milyara yakın hesap ve 300 milyon civarında aktif üyesi ile en çok kullanıcısı olan sosyal medya platformu artık X olarak biliniyor.
Türkiye’ye F16 satışına karşı çıkan isimlerin başında gelen Demokrat senatör Bob Menendez, hakkındaki yolsuzluk ve rüşvet suçlamalarıyla ilgili ifade verdi.
Suçlamalar nedeniyle Dış İlişkiler Komitesi başkanlığından istifa eden Menendez, buna rağmen senatörlüğü bırakmayacağını ve “adının temize çıkacağına inandığını” söyledi.
Bir düğün salonunda çıkan yangında 113 kişi hayatını kaybetti.
Kurbanlar için cenaze töreni düzenlenirken, aralarında düğün salonu sahibinin de olduğu 9 kişi gözaltına alındı.
Kabul oylarının çoğunlukta olması sebebiyle Venezuela hükümeti, Guyana’nın kontrolündeki Essequibo bölgesini topraklarına katma planı açıkladı.
Brezilya ise “ortak güvenlik anlaşması” bulunan Guyana’nın toprak bütünlüğünü korumak üzere bölgeye askeri birlikler sevketti.
